انتخاب موضوع پایان نامه یکی از چالش های اصلی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری است. در این پست مطالبی درباره شیوه انتخاب موضوع پایان نامه در ۵ مرحله آسان جمع آوری شده است تا راهنمای دانشجویان عزیز در این باره باشد.
مرحله اول: ملاحظات و نکات اولیه انتخاب موضوع پایان نامه
مطالعه اجمالی در برخی زمینه های مورد علاقه و مهم
جستجو در برخی پایگاهها و نیز اینترنت تحت عبارت “research topics” و یا “research priorities” و یا ” issues for research ” در حوزه های دلخواه برای آگاهی از موضوع های بالقوه مناسب
مطالعه و وارسی “پیشنهادهایی برای پژوهشهای بیشتر” در فصل آخر پایان نامه ها برای آگاهی از موضوع های بالقوه مناسب
صرف وقت بیشتر و مطالعه عمیق تر و تحلیلی تر در باره موضوع های مطرح
مشورت با استادان و سایر دانشجویان آگاه و منتقد در مورد موضوع های قابل قبول و مطرح
مرحله دوم: بررسی و تحلیل مقوله ها و نکات مورد توجه در انتخاب موضوع
علاقه مند بودن به موضوع
در نظر گرفتن توانایی ها و امکانات فردی مثلاً قدرت تجزیه و تحلیل، توانایی تحلیل آماری، توانایی برقراری ارتباط با جامعه ی مورد تحقیق، و…
نو بودن موضوع (تکراری و یا تقلیدی صرف نباشد)
ارزشمند بودن موضوع
– مطرح بودن در سطح ملی یا منطقه ای یا جهانی
– منطقی بودن و نه فریبنده بودن (در این مورد باید فرهنگ جامعه اعم از دانشجو و استاد به گونه ای اصلاح شود که دریابد ظاهر و کلمات زیبا و فریبا بدون توجه به واقعی، کارآ و منطقی بودن آن نه تنها پژوهش مفید و گره گشایی نمی آفریند بلکه مشکل ساز هم هست)
کاربردی بودن (در مورد پژوهشهای غیربنیادی): امکان استفاده از نتایج در کوتاه مدت یا میان مدت (بتواند به یک نیاز مهم پاسخ دهد)
مطرح بودن به منزله مسئله (امکان تعریف یک مسئله جدید مبتنی بر پیشینه پژوهش یا تجربیات حرفه ای و شخصی)
امکان تعریف سؤال یا فرضیه بر اساس مسائل عملی یا نظری
– سؤالهای مشخص، عینی و هدفمندی را بتوان طرح کرد
– برای پاسخ به سؤالها، راه حل علمی و روش مناسب وجود داشته باشد
امکان عملی اجرای پژوهش
– انجام مراحل تحقیق با دشواری غیرعادی همراه نباشد
– مراحل کار به لحاظ طول زمان مورد نظر (حداکثر یک سال) قابل انجام باشد
– مطالعات نظری و دستیابی به منابع امکان پذیر باشد
– نمونه معرف (نماینده) جامعه پژوهش قابل دسترس بوده و افراد مایل به همکاری باشد
– شیوه گردآوری اطلاعات (توزیع پرسشنامه و یا مصاحبه و یا راه های دیگر) در مدت زمان مشخص قابل انجام باشد
– اطلاعات مورد نیاز قابل دسترس و گردآوری باشد
– امکان انجام پژوهش، به لحاظ روش تحقیق (وجود یک یا چند روش برای آزمون کردن) وجود داشته باشد
امکان ادامه پژوهش های بیشتر در همان زمینه
– پیشنهادهای جدیدی را بتوان از دل پژوهش برای پژوهش های آتی مطرح کرد
امکان استخراج و چاپ چند مقاله در آن زمینه (تولید دانش جدید)
مرحله سوم: تصمیم گیری کلی
تدوین یک فهرست از موضوع های مناسب بر اساس توجه به معیارهای مرحله دوم
بررسی مجدد تک تک موضوع ها با نگاه منطقی و واقع بینانه
حذف برخی از موضوع ها که امکان انجام تحقیق و رسیدن به نتیجه مطلوب در آنها دشوار است
انتخاب حداکثر دو یا سه موضوع مناسب برای تحقیق
بررسی هر یک از موضوع ها به لحاظ وجود منابع اطلاعاتی و وجود استاد راهنما (موضوع در حوزه توجه به تخصص و علاقه حداقل یکی از استادان باشد)
مشورت با یک یا دو استاد در باره موضوع های پیشنهادی و مسائل مرتبط با آنها
گرفتن تائید اولیه از یک یا دو استاد در مورد مناسب بودن یکی از موضوع ها
مرحله چهارم: محدودکردن دامنه موضوع
مطالعه متون علمی برای پی بردن به فضاهای خالی برای تحقیق در آن موضوع
بیان موضوع محدود شده در قالب عبارت (عنوان پایان نامه)
مشورت مجدد با استادان مربوطه در مورد موضوع محدود شده
تائید موضوع نهایی پس از انجام اصلاحات لازم در عنوان
مطالعه مجدد متون علمی برای یافتن و تدوین مسئله پژوهش
نوشتن سؤالها و یا فرضیه های مناسب برای تحقیق (در واقع سؤال (اصلی و فرعی) و فرضیه هر دو برای یک تحقیق ضروری هستند)
مشورت با استادان مربوطه و تائید مسئله ها و یا فرضیه ها
مرحله پنجم: انجام سایر گامهای پژوهش
مشخص کردن روش تحقیق
مشخص کردن جامعه پژوهش
مشخص کردن شیوه نمونه گیری
مشخص کردن ابزار گردآوری اطلاعات
در صورتی که از پرسشنامه استفاده می شود تعیین چگونگی پیدا کردن روایی و اعتبار آن
مشخص کردن روش آماری و آزمون های مورد استفاده
اجرای مراحل عملی کار
تدوین گزارش تحقیق
تدوین نتایج همراه با تجزیه و تحلیل نهایی آن ها
تدوین محدودیت ها و مشکلات تحقیق
ارائه پیشنهادها برای پژوهش های آتی