یکی از مراحل اصلی کسب مدرک کارشناسی ارشد و دکترا برای دانشجویان انجام دادن تحقیقاتی تحت عنوان پایان نامه است. دانشجویان با انتخاب یک موضوع خاص در زمینه تحصیلی خود، تحقیقات علمی را انجام می‌دهند و پس از کسب نتایج نهایی، در حضور تعدادی از اساتید هیئت علمی از تحقیقات و نتایج آن دفاع می‌کنند. کسب رضایت اساتید حاضر در جلسه برای تکمیل تحصیلات دانشجو الزامی است. از مهم‌ترین مراحل این تحقیقات و نگارش پایان نامه، یافتن پیشینه تحقیق در رابطه با موضوع انتخابی برای پایان نامه و یافتن مسیر تحقیقاتی صحیح است. در این مطلب قصد داریم به معرفی پیشینه تحقیق و نحوه نگارش آن بپردازیم.
پیشینه تحقیق چیست؟
پیشینه تحقیق مجموعه‌ای از منابع مرتبط با موضوع تحقیق هستند. این منابع شامل کتب علمی، مقالات ژورنالی، مقالات کنفرانسی، پایان نامه‌ها و … خواهد شد. پیشینه تحقیق یک دید کلی از یافته‌ها، نظریات و پیشرفت‌های انجام گرفته در زمینه مشکلات یا سوالات اصلی مسئله مد نظر را در اختیار محققان و مخاطبان قرار می‌دهد. یک پیشینه تحقیق خوب تنها به جمع آوری خلاصه تحقیقات گذشته بسنده نمی‌کند و اهداف زیر را دنبال خواهد کرد:
- آنالیز و ارزیابی منتقدانه تحقیقات پیشین
- ترکیب کردن منابع به منظور برجسته ساختن الگوها، پیش زمینه‌ها، تضادها و گپ‌های مطالعاتی
- نمایش دادن وضعیت دانش فعلی در زمینه مسئله اصلی یا فرضیات تحقیق حاضر
نحوه نگارش صحیح پیشینه تحقیق به چه ترتیب است؟
نگارش یک پیشینه تحقیق مناسب در چهار گام اصلی قابل خلاصه سازی است که در ادامه به ترتیب این گام‌ها را معرفی خواهیم کرد:
گام اول- جمع آوری، ارزیابی و انتخاب تحقیقات برای پییشینه
در مرحله اول بایستی شما مقالات و منابعی را جستجو کنید که با مسئله اصلی و فرضیات تحقیق شما در ارتباط است. این مرحله اولین گام برای شناخت وضعیت موجود در زمینه تحقیقاتی شما و شروع تحقیقات است.
با استفاده از کلمات کلیدی به دنبال منابع اصلی باشید.
لیستی از کلمات کلیدی مرتبط با موضوع خود را تهیه کنید و منابع مد نظر خود را از منابع زیر جستجو کنید:
- کتابخانه دانشگاه.
- Google scholar
- JSTOR
- EBSCO
- Project Muse (برای علوم انسانی و اجتماعی)
- Medline (علوم زندگی و زیست پزشکی)
- EconLit (اقتصاد)
- Inspect (فیزیک، مهندسی و علوم کامپیوتر)
پس از یافتن یک مقاله مفید پیدا کردید، لیست منابع آن را برای یافتن مطالب مرتبط مشاهده کنید.
منابع را ارزیابی کرده و انتخاب کنید.
به احتمال زیاد مشاهده عنوان منابع جستجو شده به تنهایی شما را برای انتخاب منابع مورد استفاده یاری نخواهد کرد. از این رو به مطالعه چکیده منابع یافت شده بپردازید. در این مرحله بایستی تشخیص دهید کدام منابع برای شما قابل استفاده خواهد بود.
برای خود یادداشت‌هایی بردارید و به منابع خود استناد دهید.
شما بایستی در حین مطالعه منابع انتخاب شده، یادداشت‌هایی را برای خود ذخیره کنید تا در هنگام نگارش متن اصلی پیشینه پژوهش به آنها مراجعه کنید. استناددهی و دوری از سرقت علمی برای هرکدام از مطالب یادداشت شده الزامی است.
گام دوم- یافتن ارتباطات و پیش زمینه‌ها
برای شروع برنامه ریزی و سازماندهی ساختار پیشینه پژوهش بایستی از قبل ارتباط بین منابع مطالعه شده را تشخیص داده باشید. بسته به مطالعات و یادداشت‌های خود شما می‌توانید در این مرحله به دنبال موارد زیر باشید:
- الگوها (در زمینه روش تحقیق و نتایج): آیا کاربرد روش‌های خاص در طول زمان بیشتر شده است یا کمتر؟
- زمینه‌ها: چه سوالات و نظریه‌های در زمینه موضوع شما پر تکرار است؟
- بحث و گفتگو، درگیری و تضاد: منابع در رابطه با چه موضوعی دارای اختلاف نظر هستند؟
- انتشارات محوری: آیا تئوری‌ها و مطالعات موثری وجود دارد که به طور کلی مسیر تحقیقات را تغییر داده باشند؟
- گپ مطالعاتی: چه مسئله‌ای در تحقیقات گذشته بدون توجه باقی مانده است؟
این مرحله به شما کمک خواهد کرد تا روی ساختار پیشینه تحقیق خود کار کنید و نشان دهید تحقیق شما به چه شکلی دانش فعلی را گسترش خواهد داد.
گام سوم- برنامه ریزی برای ساختار پیشینه تحقیق
راه حل‌های گوناگونی برای سازماندهی متن اصلی پیشینه تحقیق موجود است. شما بایستی قبل از شروع به کار از استراتژی خود اطمینان حاصل کنید. بسته به طول پیشینه پژوهش شما می‌توانید استراتژی‌های مختلفی داشته باشید و یا ترکیبی از استراتژی‌ها را انتخاب کنید.
استراتژی سلسله تاریخی
ساده‌ترین استراتژی دنبال کردن روند پیشرفت یک موضوع در طول سال‌های گذشته است. در صورتی که شما این استراتژی را انتخاب کردید، از بیان خلاصه و تهیه لیستی از تحقیقات انجام گرفته بدون تجزیه و تحلیل آنها پرهیز کنید. سعی کنید الگوها، نکات و بحث اصلی را که مسیر تحقیقات را شکل داده است، شناسایی کنید. تفاسیر خود را از علت و چگونگی شکل گیری تحقیقات مختلف ارائه دهید.
استراتژی موضوعی
در حالی که شما موضوعات مرکزی پر تکراری را پیدا کردید، پیشینه تحقیق خود را به بخش‌های مختلفی که به قسمتی از موضوع اشاره دارند، تقسیم کنید.
استراتژی روش شناسی
در صورتی که شما روش‌های کاملاً متفاوتی را در منابع مختلف در رابطه با موضوع مورد مطالعه خود یافتید، ممکن است بخواهید نتایج را با یکدیگر مقایسه کنید و به یک نتیجه واحد برسید.
استراتژی تئوریک
پیشینه تحقیق معمولاً پایه و اساس یک چارچوب نظری است. شما می‌توانید به بررسی تئوری‌ها، مدل‌ها و نکات کلیدی مختلف در تحقیقات مختلف بپردازید. شما ممکن است با برخی از نظریه‌ها مخالفت کنید و یا از ترکیب چند نظریه برای شکل دهی ساختار تحقیق خود استفاده کنید.
گام چهارم- نگارش پیشینه تحقیق
برای نگارش بخش پیشینه پژوهش نیاز به سه بخش کلی معرفی، متن اصلی و نتیجه گیری خواهید داشت. در ادامه به توصیف هریک از این بخش‌ها خواهیم پرداخت:
معرفی
این بخش بایستی به طور کامل و واضح هدف پیشینه تحقیق را برای خواننده مشخص سازد.
متن اصلی
بسته به طول پیشینه تحقیق، می‌توانید متن اصلی آن را به زیربخش‌های مختلف تقسیم کنید. هنگام نگارش متن اصلی به موارد زیر توجه داشته باشید:
- خلاصه سازی و ترکیب تحقیقات: نکات اصلی تحقیقات مختلف را جمع آوری کنید و به شکل قابل فهمی آنها را با یکدیگر ترکیب کنید.
- آنالیز و تفسیر: تنها به بحث و بررسی نظرات و نتایج دیگران نپردازید. در مواقع لازم تفاسیر خود را اضافه کنید اهمیت نتایج تحقیقات پیشین را در رابطه با موضوع خود بیان کنید.
- ارزیابی منتقدانه: به نکات قوت و ضعف تحقیقات پیشین اشاره کنید.
- ساختار دقیق متن: از جملات تیتروار برای فهم دقیق متن و بیان تضادها و مقایسه‌ها استفاده کنید.
نتیجه گیری
در این بخش بایستی به بیان نتایج کلیدی که از مطالعه و بررسی تحقیقات پیشین دریافت کرده‌اید بپردازید و به اهمیت آنها تاکید کنید.