قالب اصلی و بخش‌های مختلف و رایج‌ترین فرمت پروپوزال
دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا برای گرفتن مدرک تحصیلی خود بایستی علاوه بر تعداد مشخصی واحد درسی تئوری، تعدادی واحد تحقیقاتی تحت عنوان پایان نامه را نیز در طول دوران تحصیل خود گذرانده باشند. اغلب دانشگاه‌های داخل کشور قبل از شروع به انجام تحقیقات پایان نامه، پیش گزارشی از موضوع تحقیق و روش انجام تحقیقات را تحت عنوان پروپوزال از دانشجو درخواست می‌کنند. نوشتن پروپوزال و موارد قابل طرح در آن دارای قالب مشخصی است. در این مطلب پس از ارائه یک معرفی اجمالی در رابطه با پایان نامه، به چگونگی شکل‌گیری فرمت پروپوزال خواهیم پرداخت.
پروپوزال چیست؟
پروپوزال یک خلاصه دقیق از تحقیقات است که اطلاعاتی را در رابطه با مناسب بودن موضوع و نحوه انجام تحقیقات با حوزه تخصصی دانشجو، در اختیار هیئت داوران قرار می‌دهد. پروپوزال بایستی بتواند موضوع اصلی تحقیقات پایان نامه و چگونگی انجام گرفتن تحقیقات و گردآوری اطلاعات را به طور دقیق برای اساتید هیئت داوران منتقل کند. مهم‌ترین قسمت‌های پروپوزال پایان نامه موضوع، بیانیه پایان نامه، سوال اصلی تحقیقات، معرفی تحقیق، مرور ادبیات، روش شناسی تحقیق و قسمت منابع است. یک پروپوزال مناسب، یک دید کلی در رابطه با موضوع تحقیق ارائه می‌دهد، به تمامی سوالات احتمالی پیش آمده پاسخ می‌دهد و ابزار به کار گرفته شده در تحقیقات را به طور کامل توضیح می‌دهد. هدف پروپوزال پایان نامه این است که هیئت داوران را در رابطه با قابل قبول بودن موضوع پایان نامه متقاعد سازد و همچنین دانشجو را در مسیر ادامه تحقیقات یاری کند.
فرمت پروپوزال
دانشگاه‌ها و دانشکده‌های مختلف برای نگارش پروپوزال پایان نامه فرمت و استانداردهای خاص خود را دارند. از همین رو برای نگارش پروپوزال بایستی قبل از هر کاری به راهنمای نگارش پایان نامه مختص دانشگاه و دانشکده خودتان مراجعه کنید. این راهنما معمولاً در داخل سایت دانشکده و یا صفحات اساتید قرار داده می‌شود. در این مطلب قصد داریم فرمت رایجی از پایان نامه را که میان اکثر دانشگاه‌ها قابل قبول است، بررسی کنیم.
فرمت پروپوزال دارای بخش‌های اصلی و فرعی متفاوتی است که قالب اصلی پروپوزال را شکل می‌دهند. برای نگارش پروپوزال بایستی این فرمت توسط دانشجویان رعایت شود. در ادامه به معرفی بخش‌های مختلف پایان نامه می‌پردازیم:
صفحه عنوان
اولین صفحه پایان نامه معمولاً به معرفی عنوان پایان نامه و نام محقق اختصاص دارد. معمولاً در این صفحه نام دانشگاه، نام دانشکده، رشته و گرایش تحصیلی محقق، عنوان فارسی و انگلیسی پایان نامه، نام استاد راهنما، استاد مشاور و دانشجو و تاریخ ارائه پروپوزال قرار داده می‌شود.
فهرست مطالب
صفحه بعدی مختص فهرست مطالب موجود در پروپوزال است. در این صفحه تمامی تیترهای اصلی و تیترهای فرعی ذکر شده و شماره صفحه اختصاصی به هرکدام از این تیترها اشاره می‌شود.
متن اصلی پروپوزال
پس از ارائه فهرست مطالب، متن اصلی پروپوزال نگارش خواهد شد. فرمت پروپوزال برای نگارش بخش‌های مختلف متن اصلی به شکل زیر است:
-
چکیده
در این بخش بایستی خلاصه‌ای از موضوع تحقیق، علت انتخاب تحقیق، روش تحقیق و معرفی جامعه نمونه تحقیق ذکر شود. چکیده پروپوزال بایستی در عین مختصر بودن بتواند معرفی کاملی از تحقیق را برای مخاطبان ارائه دهد.
در انتهای چکیده کلمات کلیدی تحقیق ذکر می‌شود. کلمات کلیدی شامل کلماتی هستند که موضوع اصلی تحقیقات بر پایه آن کلمات شکل گرفته شده است و محققان آینده می‌توانند برای جستجوی تحقیقات مرتبط، از این کلمات استفاده کنند.
-
بیان مسئله
در این بخش محقق بایستی به بررسی موضوع خود و علت طرح تحقیقاتی خود بپردازد. مخاطبان بایستی در این بخش متوجه شوند که چه گپ مطالعاتی محقق را وادار ساخته است که چنین موضوعی را برای تحقیقات خود انتخاب کند.
-
اهمیت و ضرورت تحقیق
این قسمت به طور مفصل‌تری به بررسی علت انتخاب موضوع پایان نامه و متغیرهای اصلی تحقیق میپردازد. مخاطب در این بخش به علت ارتباط احتمالی متغیرهای انتخاب شده و همچنین علت انتخاب جامعه نمونه تحقیق پی خواهند برد.
-
مبانی نظری تحقیق
در این بخش برای هر کدام از متغیرهای تحقیق به طور جداگانه یک پاراگراف اختصاص داده می‌شود و تئوری‌های حاکم بر هر کدام از متغیرها و علت شکل‌گیری آنها ذکر می‌شود.
-
سوالات تحقیق
در این قسمت سوالات اصلی که منجر به شکل‌گیری موضوع پایان نامه و ارتباط بین متغیرها گشته است، ذکر خواهد شد.
-
مدل مفهومی و فرضیات تحقیق
در این بخش مدل مفهومی تحقیق با رسم شکل و نمایش ارتباط بین متغیرهای تحقیق قرار داده می‌شود و سپس فرضیات برگرفته شده از مدل تحقیق به ترتیب ذکر خواهد شد. توجه داشته باشید که محتوای سوالات و فرضیات تحقیق مشابه خواهد بود.
-
بررسی منابع
این قسمت به مرور ادبیات تحقیق و بررسی تحقیقات پیشین انجام گرفته شده خواهد پرداخت. به این ترتیب که محقق بایستی برای نگارش این قسمت از پروپوزال، با در نظر گرفتن متغیرهای اصلی تحقیق، به جستجو و مطالعه تحقیقات مرتبط پیشین بپردازد. تحقیقات مذکور بایستی به طریقی به یکی از متغیرهای اصلی پایان نامه مرتبط باشند. محقق با بررسی این تحقیقات، به بررسی روند مطالعات انجام گرفته شده در حوزه تخصصی خود میپردازد و راه را برای ادامه تحقیقات محققان گذشته مشخص می‌کند. در این بخش برای هر کدام از مطالعات گذشته بایستی به اطلاعاتی از قبیل عنوان تحقیق، نام محقق یا محققان، سال انتشار تحقیق، متغیرهای اصلی تحقیق، فرضیات تحقیق، نتایج تحقیق و غیره اشاره شود.
-
روش تحقیق
در این قسمت محقق به بررسی نوع روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری و علت انتخاب آن، ابزار و روش گردآوری داده‌ها و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها میپردازد.
-
تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
این بخش به معرفی اختصاصی تعریف مفهومی هر کدام از متغیرها میپردازد و همچنین یک دید کلی کاربرد هر متغیر در تحقیق و تعریف عملیاتی آن را ارائه خواهد داد.
-
نتایج مورد انتظار
در این بخش به نتایج احتمالی قابل انتظار پس از انجام تحقیقات اشاره خواهد شد.
-
معیار ارزیابی تحقیق
معیار موفقیت تحقیقات پایان نامه و محقق در این قسمت ذکر خواهد شد.
-
برنامه زمان بندی پایان نامه
در این قسمت مراحل مختلف تحقیقات پایان نامه و تاریخ و مدت زمان احتمالی برای هر مرحله در یک جدول ذکر خواهد شد.
-
منابع
این بخش به معرفی منابع استناد شده در داخل پایان نامه خواهد پرداخت. در پایان نامه‌های فارسی منابع فارسی پیش از منابع انگلیسی ذکر خواهند شد. ترتیب ذکر نام منابع و اطلاعات هرکدام، وابسته به سال انتشار تحقیق خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با نحوه رفرنس نویسی پروپوزال می‌توانید روی این آدرس کلیک کنید.
اندازه و نوع قلم(فونت) انتخابی در فرمت پروپوزال
اندازه و نوع قلم یا فونت (فونت) استفاده شده در پروپوزال نیز در راهنمای نگارش پروپوزال دانشگاه ذکر خواهد شد. این استانداردها بین دانشگاه‌های مختلف متفاوت است و هر دانشگاه یا دانشکده‌ای قلم (فونت) مخصوص و جداگانه‌ای را برای نگارش تیترها، متن فارسی و انگلیسی، پانویس‌ها، فهرست مطالب، عنوان جداول و نمودارها، متن جداول و نمودارها و غیره تعریف کرده است. دانشجویان برای اطلاع از این موارد بایستی به سایت دانشکده خود مراجعه کنند.